RCI hari ke-6: Kenapa tidak Felda atau 1MDB, soal Anwar
Asila Jalil, Bede Hong
Diterbitkan pada 7 Sep 2017 9:16AM
Pihak penjara Sungai Buloh memberi kebenaran kepada Anwar Ibrahim untuk menghadiri Suruhanjaya Siasatan Diraja mengenai skandal forex Bank Negara Malaysia di Istana Kehakiman Putrajaya hari ini. – Gambar The Malaysian Insight oleh Seth Akmal, 7 September, 2017.
BEKAS ketua pembangkang Anwar Ibrahim yang sedang dipenjarakan memberi keterangan sebagai saksi pada hari keenam persidangan Suruhanjaya Siasatan Diraja (RCI) mengenai kerugian dialami Bank Negara Malaysia (BNM) ketika beliau bertugas sebagai menteri kewangan, lebih 25 tahun lalu.
Anwar, yang tiba di Istana Kehakiman awal hari ini, menjadi saksi pertama yang akan memberi keterangan tanpa teks yang disediakan lebih awal.
Anwar ialah menteri kewangan dari 1991 hingga 1998. RCI itu menyiasat kerugian urus niaga mata wang asing dialami bahagian perdagangan urus niaga mata wang asing bank pusat itu pada 1980-an hingga 1994.
Sepina dihantar ke pengarah penjara Sungai Buloh petang semalam bagi membawa beliau ke mahkamah, kata peguamnya.
Pemimpin de-faktor PKR itu berulang kali menggesa diberikan peluang untuk memberikan kesaksian pada RCI, bersama bekas perdana menteri Dr Mahathir Mohamad.
The Malaysian Insight membawakan kepada anda perkembangan terkini prosiding:
5.02pm: Sesi Anwar berakhir dan prosiding ditangguhkan. Anwar meninggalkan bilik pembicaraan diiringi kakitangan jabatan Penjara selepas bercakap dengan Tian Chua dan Ahli Parlimen PKR, Sivarasa Rasiah.
4.58: Peguam mewakili Dr Mahathir, Haniff Khatri Abdulla meminta kebenaran Sidek untuk menyoal Anwar beberapa soalan. Haniff diberi keizinan.
Haniff: Anda ingat semua minit mesyuarat pada 30 Mac, 1994 dan 6 April, 1994? Anda boleh ingat semua perbincangan yang dibuat pada 27 tahun yang lalu?
Anwar: *ketawa* Saya tak ingat semua. Minit mesyuarat itu mudah. Ia menyatakan 40 minit tetapi mesyuarat Kabinet berlangusng selama tiga jam. Enam jam kalau dilakukan Dr Mahathir *ketawa*
Haniff: Jika ada menteri yang fikir mereka keliru (semasa mesyuarat Kabinet), jadi mereka, termasuk Najib perlu ke sini (RCI)?
Anwar: Apabila mereka minta penjelasan, kami berikan penjelasan.
Sidek kepada Haniff: Datuk Seri yang ketika itu adalah menteri kewangan berkata, apa yang dilaporkan kepada Kabinet telah diaudit.
Haniff: Pada fahaman saya, pada masa itu beliau percaya apa yang diberikan kepadanya. Tiada kerugian.
Sidek: Jadi, Kabinet tidak dimaklumkan tentang kerugian itu.
Anwar: Itu pun tidak benar. RM9.3 bilion masih lagi kerugian. Jika menteri tidak bodoh dan jika mereka faham, RM3.9 bilion ditimbulkan.
Sidek: Mereka hanya sedar tentang RM5.7 bilion.
Haniff: Tan Sri, hanya untuk komen, anda tiada dalam mesyuarat Kabinet itu.
Sidek: Ya, saya tiada di sana tetapi saya baca minit mesyuarat.
Anwar: Perana setiausaha agung atau menteri kewangan ialah melaporkan sebarang penyata.
(Jika anda ingin persoalkan) Semua accounting role, jika itu masalahnya, kenapa tidak ambil Felda atau 1MDB? Kami hanya ambil laporan yang diaudit. Jangan buat pengecualian dalam kes ini untuk menganiaya sesiapa.
Saya boleh terima jJika ini SOP kerajaan. Jika anda tidak berpuas hati, hubungi juruaudit untuk penjelasan.
Kenapa sekarang anda fokus beberapa isu dan mengetepikan yang lain?
Tolong simpan RCI ini untuk mempastikan integritinya tidak terjejas. Tolong pastikan kita kendalikan secara profesional.
I rest my case. Terima kasih.
4.30pm: Anwar berkata beliau mendapat sokongan penuh Dr Mahathir dalam menangani isu ini.
SCB: Anda ambil serius masalah ini ketika menjadi menteri kewangan dan menguruskannya sendiri. Betul?
Anwar: Perdana menteri sokong. Saya diberi sokongan penuh. Sehingga 1998 lah *ketawa
Sidek berkata beliau mengagumi Anwar yang masih positif di sebalik semua yang berlaku.
Anwar: Saya ketawa dalam tangisan.
*semua ketawa
4.20pm: Anwar dan Sidek berhujah sama ada jumlah sebenar kerugian dilaporkan kepada Kabinet.
Anwar: Dr Mahathir tidak berikan arahan. Saya mengarahkan Clifford utuk menyediakan laporan itu dan kami berjumpa Dr Mahathir. Beliau tidak pernah beri apa-apa arahan untuk meneruskan urusniaga forex atau pun tidak. Beliau hanya mendengar.
Sidek: Kabinet tidak dimaklumkan tentang kerugian sebenar?
Anwar: Kabinet dimaklumkan tentang laporan BNM yang diaudit.
Sidek: Walaupun mereka tahu, apa yang Kabinet bimbangkan mereka tidak dimaklumkan tentang kerugian sebenar.
Anwar: Laporan yang dibuat kepada Kabinet adalah laporan akhir.
Sidek: Maknanya, Kabinet hanya dimaklumkan tentang perbelanjaan tertunda sebanyak RM5.7 bilion?
Anwar: Keseluruhan akaun kewangan dikemukakan kepada Kabinet.
* Mereka kemudian bertelagah sama ada Kabinet tahu atau tidak kerugian sebenar selama beberapa minit.
Sidek: Saya pasti anda lebih bijak dari itu, Datuk Seri.
Anwar: Saya melaporkan apa yang telah diaudit. Buka apa yang disebut dalam surat.
Dr Mahathir meninggalkan mahkamah sementara Naib Presiden PKR, Chua Tian Chang masuk. Prosiding diteruskan.
4pm: Saw Choo Boon berkata Anwar dimaklumkan mengenai kerugian sebenar tetapi membuat keputusan untuk berpegang kepada angka laporan tahunan yang dikemukakan kepada Kabinet dan dibentangkan di Parlimen.
Anwar: Apa yang perlu ketua jabatan, setiausaha agung perbendaharaan atau menteri lakukan? Berikan pandangan peribadi atau bentangkan laporan yang diberikan?
3.50pm: Mohd Sidek Hassan berkata beliau ada dalam mesyuarat Kabinet pada 6 April, 1994 yang mana dinyatakan tiada kerugian pada 1992.
Anwar: RM9 bilion mungkin forward position.
Dua puluh tahun kemudian, kami dapat maklumat baru dan kami cantumkan semuanya... itu tak betul.
Sidek: Anda bercakap tentang pemulihan akaun. Saya tak tahu bagaimana hendak buat anda faham maksud saya.
Anwar: Saya mengambil risiko besar untuk bercakap tentang RM9 bilion. Tiada menteri akan melakukannya. Saya mengambil risiko yang besar.
Selepas enam tahun dalam penjara, kemudian dibebaskan, kerugian pada 2007 masih RM5.7 bilion.
Pada 2012, ia masih RM5.7 bilion.
3.40pm: Minit mesyuarat Kabinet pada 30 Mac, 1994 menyatakan perbelanjaan tertunda adalah kurang RM5.7 bilion hasil daripada dagangan forex, kata Saw Choo Boon (SCB).
SCB: Kerugian sebenar adalah RM15.291 bilion. RM5.7 bilion tidak boleh diserap ke mana-mana rizab. Jadi ia diletakkan sebagai perbelanjaan tertunda.
Dalam mesyuarat lain pada 6 April, 1994, Kabinet mengakui kerugian itu sebanyak RM5.7 bilion, yang bukan kerugian sebenar iaitu RM15.291 bilion pada 1993, yang anda diberitahu.
Kenapa anda tidak dedahkan kepada Kabinet?
Anwar: Saya telah jelaskan yang surat juruaudit negara terbatas kepada perbincangan dengan BNM. Apa yang kami bawa ke Kabinet dalah hasilnya.
Pada bulan April 1994, kami sebut RM9 bilio. Apa yang kami katakan juga kerugian atas kertas dan forward position. Kerugian RM5.7 bilion kekal di situ.
Di Parlimen pada 24 September, 2012, saya ada ketika menteri kewangan menyebut kerugian pada awal 1990-an adalah RM5.7 bilion seperti mana yang dinyatakan dalam laporan BNM.
Ia masih kekal RM5.7 bilion pada 2007.
Saya harus beritahu apa yang diputuskan selepas perbincangan di antara bank pusat dengan juruaudit negara.
Mohd Sidek mencelah: "Anda berada di sana sebagai menteri kewangan. Anda menguruskakn kewangan negara.
"Anda diberitahu mengenai kerugian sebenar pada tahun itu. Tapi anda pilih untuk tidak memaklumkan Kabinet."
Anwar memotong cakap Sidek.
3.30pm: Saw Choo Boon (SCB) berkata laporan tahunan tidak menunjukkan kerugian, sebaliknya ia menunjukkan sedikit keuntungan.
SCB: Tetapi kita dan anda tahu kerugian yang berlaku pada tahun 1992 dan 1993. Kos perakaunan pada 1992 menunjukkan kerugian adalah RM12 bilion dan pada 1993, ia RM15 bilion. Ia dimasukkan ke dalam rizab. Ia memerlukan banyak analisis untuk mengetahui berapa banyak kerugian. Mengapa maklumat ini tidak dikongsi dengan Kabinet atau PM?
Anwar: Anda betul yang apa dibentangkan sudah diaudit. Tidak timbul persoalan. Tetapi untuk menyatakan yang mereka tidak tahu mengenai kerugian itu tidak benar. Mereka menyedarinya.
SCB: Mereka mungkin menyedari beberapa kerugian tetapi mereka tidak tahu. Satu-satunya angka yang diberikan ialah RM5.7 bilion.
Anwar: Mereka tahu menyedari kerugian yang dialami.
3.25pm: Kerugian bagi tahun 1993 yang dihadapi BNM adalah RM15.391 bilion dan bukannya RM5.7 bilion seperti yang dinyatakan sebagai perbelanjaan tertunda, soal pegawai pengendali Julia Ibrahim.
Anwar: Secara peribadi, saya pastinya tidak terlalu gembira. Bagaimanakah audit dan lembaga boleh bersetuju? Ada isu di situ dan saya memaklumkan kepada PM dan beliau mempunyai tanggapan "ada kalanya kita untung, ada kalanya kita rugi".
Saya berkata akan memberikan arahan sewajarnya untuk menghentikan bank. Mereka perlu menghentikan operasi. Sheriff (setiausaha agung Kementeri Kewangan Mohd Sheriff Mohd Kassim) berkata beliau membawanya kepada lembaga pengarah. Walaupun saya tidak layak, saya faham ia adalah keadaan yang sukar.
3:10pm: Julia Ibrahim berkata surat daripada Jaffar Hussein kepada ketua setiausaha perbendaharaan pada Mac 1994 menyatakan Anwar bersetuju membantu bank jika ia menghadapi sebarang masalah.
Anwar: Mereka memerlukan sokongan kerajaan. Kami tidak mempunyai pilihan selain memberinya. Ia isu yang mengganggu. Kami tidak mempunyai pilihan, dalam undang-undang kerajaan, kami terpaksa melakukannya.
2:55pm: Pegawai pengendali, Julia Ibrahim, menunjukkan kepada Anwar surat daripada timbalan gabenor Lin See Yan, bertarikh 1 April 1993, yang mengesahkan kerugian forex, menunjukkan perenggan di mana beliau mengatakan kerugian forex itu tidak boleh didedahkan kepada orang ramai.
Anwar: Laporan itu sudah keluar dan kerugiannya adalah RM9.3 bilion dan kami tidak dapat menjelaskannya. Kita perlu menerangkannya.
Selepas surat itu, saya memberitahu gabenor untuk menerangkannya. Dan beliau melakukan secara terperinci. Beliau menghantar kenyataan setengah jam sebelum sidang media.
Beliau bimbang semua urusan forex akan terdedah dan mungkin memberi ancaman kepada negara. Saya tidak bersetuju dan ia sepatutnya dijelaskan.
Melalui panggilan telefon, saya berkata perkara itu harus dijelaskan oleh gabenor. Tetapi ia dilaporkan di Parlimen dan gabenor tidak boleh hadir ke Parlimen. Justeru, saya mengambil alih untuk menerangkannya.
Anwar kemudian memaklumkan kepada pegawai pengendali apa yang dikatakan gabenor itu disahkan oleh ketua audit negara.
Anwar: Sebagai menteri kewangan, saya hanya dapat menjelaskan kepada Parlimen dan Kabinet kenyataan yang diaudit. Isu yang dibangkitkan adalah mengenai perubahan dalam prosedur perakaunan. Saya boleh meminta gabenor secara langsung tetapi saya tidak boleh mempersoalkan apa yang telah diluluskan oleh BNM dan ketua audit negara.
Saya tidak diberitahu berapa banyak kerugian daripada perdagangan hadapan. Apabila saya memberitahu mereka untuk berhenti, mereka mahu "unwind positions". Ia menyukarkan saya.
2:45pm: Anwar berkata beliau meminta gabenor membuat kenyataan media untuk menjelaskan kepada orang ramai mengenai kedudukan akaun pada tahun 1992.
2.38pm: Pegawai pengendali menunjukkan Anwar surat bertarikh 31 Mac 1993 daripada beliau ke Perbendaharaan.
Semasa ketua audit negara (Ishak Tadin) mencadangkan penyelidikan mengenai kerugian, adakah anda ingat mengambil sebarang tindakan?
Anwar: Clifford Herbert berbincang dengan ketua setiausaha perbendaharaan dan mencadangkan agar post-mortem dilakukan.
Pandangan saya ialah selepas kenyataan ketua audit negara, ada keperluan dan saya percaya Ishak tidak akan menulis kepada saya jika beliau fikir perkara itu tidak serius.
2.30pm: Merujuk kepada laporan kewangan 1992, pegawai RCI meminta Anwar mengesahkan jika laporan itu dibentangkan kepada Kabinet. Anwar berkata "Ya".
Anwar berkata beliau sedar tentang "kerugian besar" sebelum membentangkan laporan itu.
"Zain (ketua setiausaha perbendaharaan Zain Azraai Zainal Abidin) berkata terdapat dagangan forex di BNM."
Tetapi gabenor berkata ia untuk melindungi ringgit.
2.25pm: Anwar memberitahu panel yang beberapa bulan kemudian, beliau menerima maklumat berbeza daripada rakan-rakannya di Zurich. Dan ketika di Hong Kong, beliau diserang dan ditanya oleh banyak pihak mengenai kerugian di bank pusat.
"Sudah tentu, saya menafikan. Saya membawa kes itu kepada (gabenor) Jaffar (Hussein) dan beliau memberitahu saya angka itu sangat besar."
Bagaimanapun, gabenor tidak fikir jumlah itu akan menyebabkan sebarang masalah kewangan.
Pegawai pengendali kemudian bertanya kepada Anwar tentang laporan tahunan.
"Laporan kewangan 1992 - adakah anda terlibat dalam penyediaan laporan kewangan BNM untuk tahun 1992?"
Anwar: Menteri tidak terlibat. Tetapi saya terkejut apabila KSP (ketua setiausaha perbendaharaan) memberi peringatan kita mungkin mengalami kerugian besar.
Terdapat pandangan daripada ketua audit negara yang kita menghadapi kerugian besar ... tetapi tiada laporan daripada gabenor.
Sepatutnya ada taklimat sebelum laporan itu dibentangkan. Saya bimbang dan marah kerana pihak perbendaharaan sudah dimaklumkan dan hanya KSP mengetahui dan seterusnya saya.
2.20pm: Dr Mahathir Mohamad memasuki bilik dan duduk di galeri awam.
2.18pm: Pegawai yang menjalankan siasatan bertanya Anwar, "Semasa anda menjadi menteri kewangan, bilakah anda tahu tentang kerugian forex?"
Anwar: Sesiapa yang mengikuti perkembangan ekonomi di negara ini ... dan saya percaya Kabinet mengikuti media antarabangsa, yang mula mengkritik pentadbiran BNM pada 1980-an.
Terdapat taklimat oleh Adnan ... Mereka memberitahu saya untuk memberi perhatian kepada laporan negatif dan lembaga pengarah BNM.
Sebagai seorang menteri, saya boleh menghubungi gabenor dan mendapatkan penjelasan.
Presiden PKR Dr Wan Azizah Wan Ismail tiba di Istana Kehakiman, Putrajaya awal pagi tadi di mana suaminya, bekas ketua pembangkang Anwar Ibrahim akan dipanggil sebagai saksi hari ini. – Gambar The Malaysian Insight oleh Seth Akmal, 7 September, 2017.
2:10pm: 14 pegawai penjara mengiringi Anwar ke mahkamah bagi menunggu sambungan pendengaran. Isterinya yang juga Presiden PKR, Dr Wan Azizah Wan Ismail turut hadir.
2:03pm: Mahkamah diberitahu berhenti 10 minnit bagi Anwar menunaikan solat.
2:00pm: Pendengaran disambung. Saksi keempat, Anwar Ibrahim, dipanggil untuk memberi keterangan.
12:06pm: Pegawai pengendali Saw Choo Book bertanya kepada Ahmad sama ada beliau pernah membincangkan punca kerugian forex dengan gabenor sebelumnya, Jaffar Hussein.
Ahmad: Saya boleh membuat spekulasi mengenai apa yang berlaku. Tetapi kami tidak langsung (membincangkan perkara itu).
12:28pm: Sesi berakhir dan akan disambung semula pada jam 2 petang.
12:00pm: Ahmad berkata dasar pengurusan rizab menyatakan "bank tidak akan terlibat dalam sebarang aktiviti yang berdasarkan semata-mata spekulatif, tetapi hanya berdasarkan pelaburan untuk melindungi nilai rizab dan mengoptimumkan pulangan bagi pelaburan".
Beliau berkata telah menghantar surat kepada Anwar bertarikh 8 Ogos 1994 yang mengandungi perkara berkaitan moral pegawai dan pengurusan rizab BNM.
"Saya tidak ingat jika saya menerima sebarang jawapan bertulis daripada Anwar bagi surat itu. Bagaimanapun, kenaikan bayaran dari segi gaji dan sumber manusia dilakukan pada BNM".
11:30am: Saksi ketiga, Ahmad Mohamad Don, bekas gabenor BNM memberikan keterangan. Ahmad berkata garis panduan dan operasi rizab luar Jabatan Perbankan ditubuhkan sejurus selepas pelantikannya sebagai gabenor.
"Saya tidak tahu sama ada terdapat dasar bertulis mengenai dagangan forex oleh BNM sebelum saya mengambil alih sebagai gabenor pada Mei 1994," katanya.
"Saya tidak ingat jika ada jawatankuasa ditubuhkan di BNM untuk memantau urusan forex sebelum saya mengambil alih sebagai gabenor."
10:21am: Saksi kedua Hadenan Abdul Jalil, bekas ketua audit negara dipanggil.
“Saya tidak pernah ada perbincangan peribadi dengan gabenor atau menteri kewangan pada masa itu berhubung kerugian forex dialami BNM, ketika saya berkhidmat sebagai setiausaha kewangan di jabatan kewangan,” kata Hedenan ketika membaca kenyataannya.
Saksi kedua Hadenan Abdul Jalil berkata beliau tidak pernah berbincang secara peribadi dengan gabenor atau menteri kewangan berhubung kerugian forex BNM. – Gambar The Malaysian Insight oleh Seth Akmal, 7 September, 2017.
“Saya tidak berbincang dengan perdana menteri pada masa itu mengenai kerugian forex dialami BNM.”
10:00am: Azman sekali lagi menekankan pedagang hanya berurusan dengan ketua pedagang dan Nor Mohamed. Ketika pegawai pengendali K Pushpanathan bertanya pendapatnya mengenai kenyataan Nor Mohamed semalam yang pedagang hanya melaporkan kepada ketua pedagang dan bukan padanya, Azman menjawab, “Letak dia di sebelah saya”.
Pegawai pengendali Tajuddin Atan kemudian bertanya adakah sebarang usaha untuk melaporkan kerugian dalam urus niaga itu.
Azman: Kalau kami melaporkan, kami lapor kepada timbalan gabenor atau gabenor.
Tajuddin: Adakah itu budaya BNM di mana orang bertindak seperti itu? Adakah rasa takut menyebabkan anda di BNM tidak mahu keluar dari zon selesa anda?
Azman: Kami masih baru di bank pada masa itu, kami cuba yang terbaik dan berbangga dapat berkhidmat dengan bank itu.
Saifuddin: Kerugian BNM berlaku pada 1991 hingga 1993. Tiga tahun. Tidak ada periksa dan imbang untuk setiap tahun? Tidak akan ada kerugian pada 1992 dan 1993 jika pemeriksaan dilakukan pada 1991.
Azman: Tidak ada.
Ketika ahli panel Kamaludin Mohamad Said bertanya Azman berapa jumlah keseluruhan kerugian, beliau menjawab, “Saya boleh katakan kerugiannya besar.”
9:30am: Selepas enggan memberi anggaran nilai dagangan harian, pegawai pengendali Saifuddin Hashim Musaimi bertanya Azman adakah jumlah harian itu lebih AS$1 bilion, Azman menjawab “Ya”.
9.47am: Pegawai pengendali Saw Choo Boon bertanya Azman bagaimana nilai itu boleh naik kepada “jumlah yang besar seperti itu”.
Azman: Pada awalnya ia tidak besar. Makin lama ia makin besar. Kami tidak mendapat keuntungan.
Saw: Urus niaga BNM menarik perhatian ramai, ketika anda jadi pedagang dulu, ada anda terima kunjungan daripada individu penting seperti VIP atau PM?
Azman: Kami tidak bersosial. Saya tidak ingat ada kunjungan sesiapa.
9:00am: Persidangan mahkamah bermula.
9:05am: Saksi pertama Azman Mat Ali, bekas pengarah jabatan pengurusan mata wang asing dan operasi dipanggil. Katanya, beliau menerima arahan sama ada daripada ketua pedagang atau Nor Mohamed mengenai pembelian dan penjualan mata wang asing.
“Saya tidak ingat transaksi tertinggi dalam sehari, tetapi boleh mencapai hingga beberapa bilion dolar.
“Saya tidak berani buat pertukaran mata wang asing tanpa arahan ketua pedagang atau Nor Mohamed,” kata Azman, yang juga pedagang forex dari 1988 hingga 1998. – 7 September, 2017.
Saksi pertama Azman Mat Ali, bekas pengarah jabatan pengurusan mata wang asing dan operasi berkata beliau terima arahan daripada ketua pedagang atau Nor Mohamed. – Gambar The Malaysian Insight oleh Seth Akmal, 7 September, 2017.
Asila Jalil, Bede Hong
Diterbitkan pada 7 Sep 2017 9:16AM
BEKAS ketua pembangkang Anwar Ibrahim yang sedang dipenjarakan memberi keterangan sebagai saksi pada hari keenam persidangan Suruhanjaya Siasatan Diraja (RCI) mengenai kerugian dialami Bank Negara Malaysia (BNM) ketika beliau bertugas sebagai menteri kewangan, lebih 25 tahun lalu.
Anwar, yang tiba di Istana Kehakiman awal hari ini, menjadi saksi pertama yang akan memberi keterangan tanpa teks yang disediakan lebih awal.
Anwar ialah menteri kewangan dari 1991 hingga 1998. RCI itu menyiasat kerugian urus niaga mata wang asing dialami bahagian perdagangan urus niaga mata wang asing bank pusat itu pada 1980-an hingga 1994.
Sepina dihantar ke pengarah penjara Sungai Buloh petang semalam bagi membawa beliau ke mahkamah, kata peguamnya.
Pemimpin de-faktor PKR itu berulang kali menggesa diberikan peluang untuk memberikan kesaksian pada RCI, bersama bekas perdana menteri Dr Mahathir Mohamad.
The Malaysian Insight membawakan kepada anda perkembangan terkini prosiding:
5.02pm: Sesi Anwar berakhir dan prosiding ditangguhkan. Anwar meninggalkan bilik pembicaraan diiringi kakitangan jabatan Penjara selepas bercakap dengan Tian Chua dan Ahli Parlimen PKR, Sivarasa Rasiah.
4.58: Peguam mewakili Dr Mahathir, Haniff Khatri Abdulla meminta kebenaran Sidek untuk menyoal Anwar beberapa soalan. Haniff diberi keizinan.
Haniff: Anda ingat semua minit mesyuarat pada 30 Mac, 1994 dan 6 April, 1994? Anda boleh ingat semua perbincangan yang dibuat pada 27 tahun yang lalu?
Anwar: *ketawa* Saya tak ingat semua. Minit mesyuarat itu mudah. Ia menyatakan 40 minit tetapi mesyuarat Kabinet berlangusng selama tiga jam. Enam jam kalau dilakukan Dr Mahathir *ketawa*
Haniff: Jika ada menteri yang fikir mereka keliru (semasa mesyuarat Kabinet), jadi mereka, termasuk Najib perlu ke sini (RCI)?
Anwar: Apabila mereka minta penjelasan, kami berikan penjelasan.
Sidek kepada Haniff: Datuk Seri yang ketika itu adalah menteri kewangan berkata, apa yang dilaporkan kepada Kabinet telah diaudit.
Haniff: Pada fahaman saya, pada masa itu beliau percaya apa yang diberikan kepadanya. Tiada kerugian.
Sidek: Jadi, Kabinet tidak dimaklumkan tentang kerugian itu.
Anwar: Itu pun tidak benar. RM9.3 bilion masih lagi kerugian. Jika menteri tidak bodoh dan jika mereka faham, RM3.9 bilion ditimbulkan.
Sidek: Mereka hanya sedar tentang RM5.7 bilion.
Haniff: Tan Sri, hanya untuk komen, anda tiada dalam mesyuarat Kabinet itu.
Sidek: Ya, saya tiada di sana tetapi saya baca minit mesyuarat.
Anwar: Perana setiausaha agung atau menteri kewangan ialah melaporkan sebarang penyata.
(Jika anda ingin persoalkan) Semua accounting role, jika itu masalahnya, kenapa tidak ambil Felda atau 1MDB? Kami hanya ambil laporan yang diaudit. Jangan buat pengecualian dalam kes ini untuk menganiaya sesiapa.
Saya boleh terima jJika ini SOP kerajaan. Jika anda tidak berpuas hati, hubungi juruaudit untuk penjelasan.
Kenapa sekarang anda fokus beberapa isu dan mengetepikan yang lain?
Tolong simpan RCI ini untuk mempastikan integritinya tidak terjejas. Tolong pastikan kita kendalikan secara profesional.
I rest my case. Terima kasih.
4.30pm: Anwar berkata beliau mendapat sokongan penuh Dr Mahathir dalam menangani isu ini.
SCB: Anda ambil serius masalah ini ketika menjadi menteri kewangan dan menguruskannya sendiri. Betul?
Anwar: Perdana menteri sokong. Saya diberi sokongan penuh. Sehingga 1998 lah *ketawa
Sidek berkata beliau mengagumi Anwar yang masih positif di sebalik semua yang berlaku.
Anwar: Saya ketawa dalam tangisan.
*semua ketawa
4.20pm: Anwar dan Sidek berhujah sama ada jumlah sebenar kerugian dilaporkan kepada Kabinet.
Anwar: Dr Mahathir tidak berikan arahan. Saya mengarahkan Clifford utuk menyediakan laporan itu dan kami berjumpa Dr Mahathir. Beliau tidak pernah beri apa-apa arahan untuk meneruskan urusniaga forex atau pun tidak. Beliau hanya mendengar.
Sidek: Kabinet tidak dimaklumkan tentang kerugian sebenar?
Anwar: Kabinet dimaklumkan tentang laporan BNM yang diaudit.
Sidek: Walaupun mereka tahu, apa yang Kabinet bimbangkan mereka tidak dimaklumkan tentang kerugian sebenar.
Anwar: Laporan yang dibuat kepada Kabinet adalah laporan akhir.
Sidek: Maknanya, Kabinet hanya dimaklumkan tentang perbelanjaan tertunda sebanyak RM5.7 bilion?
Anwar: Keseluruhan akaun kewangan dikemukakan kepada Kabinet.
* Mereka kemudian bertelagah sama ada Kabinet tahu atau tidak kerugian sebenar selama beberapa minit.
Sidek: Saya pasti anda lebih bijak dari itu, Datuk Seri.
Anwar: Saya melaporkan apa yang telah diaudit. Buka apa yang disebut dalam surat.
Dr Mahathir meninggalkan mahkamah sementara Naib Presiden PKR, Chua Tian Chang masuk. Prosiding diteruskan.
4pm: Saw Choo Boon berkata Anwar dimaklumkan mengenai kerugian sebenar tetapi membuat keputusan untuk berpegang kepada angka laporan tahunan yang dikemukakan kepada Kabinet dan dibentangkan di Parlimen.
Anwar: Apa yang perlu ketua jabatan, setiausaha agung perbendaharaan atau menteri lakukan? Berikan pandangan peribadi atau bentangkan laporan yang diberikan?
3.50pm: Mohd Sidek Hassan berkata beliau ada dalam mesyuarat Kabinet pada 6 April, 1994 yang mana dinyatakan tiada kerugian pada 1992.
Anwar: RM9 bilion mungkin forward position.
Dua puluh tahun kemudian, kami dapat maklumat baru dan kami cantumkan semuanya... itu tak betul.
Sidek: Anda bercakap tentang pemulihan akaun. Saya tak tahu bagaimana hendak buat anda faham maksud saya.
Anwar: Saya mengambil risiko besar untuk bercakap tentang RM9 bilion. Tiada menteri akan melakukannya. Saya mengambil risiko yang besar.
Selepas enam tahun dalam penjara, kemudian dibebaskan, kerugian pada 2007 masih RM5.7 bilion.
Pada 2012, ia masih RM5.7 bilion.
3.40pm: Minit mesyuarat Kabinet pada 30 Mac, 1994 menyatakan perbelanjaan tertunda adalah kurang RM5.7 bilion hasil daripada dagangan forex, kata Saw Choo Boon (SCB).
SCB: Kerugian sebenar adalah RM15.291 bilion. RM5.7 bilion tidak boleh diserap ke mana-mana rizab. Jadi ia diletakkan sebagai perbelanjaan tertunda.
Dalam mesyuarat lain pada 6 April, 1994, Kabinet mengakui kerugian itu sebanyak RM5.7 bilion, yang bukan kerugian sebenar iaitu RM15.291 bilion pada 1993, yang anda diberitahu.
Kenapa anda tidak dedahkan kepada Kabinet?
Anwar: Saya telah jelaskan yang surat juruaudit negara terbatas kepada perbincangan dengan BNM. Apa yang kami bawa ke Kabinet dalah hasilnya.
Pada bulan April 1994, kami sebut RM9 bilio. Apa yang kami katakan juga kerugian atas kertas dan forward position. Kerugian RM5.7 bilion kekal di situ.
Di Parlimen pada 24 September, 2012, saya ada ketika menteri kewangan menyebut kerugian pada awal 1990-an adalah RM5.7 bilion seperti mana yang dinyatakan dalam laporan BNM.
Ia masih kekal RM5.7 bilion pada 2007.
Saya harus beritahu apa yang diputuskan selepas perbincangan di antara bank pusat dengan juruaudit negara.
Mohd Sidek mencelah: "Anda berada di sana sebagai menteri kewangan. Anda menguruskakn kewangan negara.
"Anda diberitahu mengenai kerugian sebenar pada tahun itu. Tapi anda pilih untuk tidak memaklumkan Kabinet."
Anwar memotong cakap Sidek.
3.30pm: Saw Choo Boon (SCB) berkata laporan tahunan tidak menunjukkan kerugian, sebaliknya ia menunjukkan sedikit keuntungan.
SCB: Tetapi kita dan anda tahu kerugian yang berlaku pada tahun 1992 dan 1993. Kos perakaunan pada 1992 menunjukkan kerugian adalah RM12 bilion dan pada 1993, ia RM15 bilion. Ia dimasukkan ke dalam rizab. Ia memerlukan banyak analisis untuk mengetahui berapa banyak kerugian. Mengapa maklumat ini tidak dikongsi dengan Kabinet atau PM?
Anwar: Anda betul yang apa dibentangkan sudah diaudit. Tidak timbul persoalan. Tetapi untuk menyatakan yang mereka tidak tahu mengenai kerugian itu tidak benar. Mereka menyedarinya.
SCB: Mereka mungkin menyedari beberapa kerugian tetapi mereka tidak tahu. Satu-satunya angka yang diberikan ialah RM5.7 bilion.
Anwar: Mereka tahu menyedari kerugian yang dialami.
3.25pm: Kerugian bagi tahun 1993 yang dihadapi BNM adalah RM15.391 bilion dan bukannya RM5.7 bilion seperti yang dinyatakan sebagai perbelanjaan tertunda, soal pegawai pengendali Julia Ibrahim.
Anwar: Secara peribadi, saya pastinya tidak terlalu gembira. Bagaimanakah audit dan lembaga boleh bersetuju? Ada isu di situ dan saya memaklumkan kepada PM dan beliau mempunyai tanggapan "ada kalanya kita untung, ada kalanya kita rugi".
Saya berkata akan memberikan arahan sewajarnya untuk menghentikan bank. Mereka perlu menghentikan operasi. Sheriff (setiausaha agung Kementeri Kewangan Mohd Sheriff Mohd Kassim) berkata beliau membawanya kepada lembaga pengarah. Walaupun saya tidak layak, saya faham ia adalah keadaan yang sukar.
3:10pm: Julia Ibrahim berkata surat daripada Jaffar Hussein kepada ketua setiausaha perbendaharaan pada Mac 1994 menyatakan Anwar bersetuju membantu bank jika ia menghadapi sebarang masalah.
Anwar: Mereka memerlukan sokongan kerajaan. Kami tidak mempunyai pilihan selain memberinya. Ia isu yang mengganggu. Kami tidak mempunyai pilihan, dalam undang-undang kerajaan, kami terpaksa melakukannya.
2:55pm: Pegawai pengendali, Julia Ibrahim, menunjukkan kepada Anwar surat daripada timbalan gabenor Lin See Yan, bertarikh 1 April 1993, yang mengesahkan kerugian forex, menunjukkan perenggan di mana beliau mengatakan kerugian forex itu tidak boleh didedahkan kepada orang ramai.
Anwar: Laporan itu sudah keluar dan kerugiannya adalah RM9.3 bilion dan kami tidak dapat menjelaskannya. Kita perlu menerangkannya.
Selepas surat itu, saya memberitahu gabenor untuk menerangkannya. Dan beliau melakukan secara terperinci. Beliau menghantar kenyataan setengah jam sebelum sidang media.
Beliau bimbang semua urusan forex akan terdedah dan mungkin memberi ancaman kepada negara. Saya tidak bersetuju dan ia sepatutnya dijelaskan.
Melalui panggilan telefon, saya berkata perkara itu harus dijelaskan oleh gabenor. Tetapi ia dilaporkan di Parlimen dan gabenor tidak boleh hadir ke Parlimen. Justeru, saya mengambil alih untuk menerangkannya.
Anwar kemudian memaklumkan kepada pegawai pengendali apa yang dikatakan gabenor itu disahkan oleh ketua audit negara.
Anwar: Sebagai menteri kewangan, saya hanya dapat menjelaskan kepada Parlimen dan Kabinet kenyataan yang diaudit. Isu yang dibangkitkan adalah mengenai perubahan dalam prosedur perakaunan. Saya boleh meminta gabenor secara langsung tetapi saya tidak boleh mempersoalkan apa yang telah diluluskan oleh BNM dan ketua audit negara.
Saya tidak diberitahu berapa banyak kerugian daripada perdagangan hadapan. Apabila saya memberitahu mereka untuk berhenti, mereka mahu "unwind positions". Ia menyukarkan saya.
2:45pm: Anwar berkata beliau meminta gabenor membuat kenyataan media untuk menjelaskan kepada orang ramai mengenai kedudukan akaun pada tahun 1992.
2.38pm: Pegawai pengendali menunjukkan Anwar surat bertarikh 31 Mac 1993 daripada beliau ke Perbendaharaan.
Semasa ketua audit negara (Ishak Tadin) mencadangkan penyelidikan mengenai kerugian, adakah anda ingat mengambil sebarang tindakan?
Anwar: Clifford Herbert berbincang dengan ketua setiausaha perbendaharaan dan mencadangkan agar post-mortem dilakukan.
Pandangan saya ialah selepas kenyataan ketua audit negara, ada keperluan dan saya percaya Ishak tidak akan menulis kepada saya jika beliau fikir perkara itu tidak serius.
2.30pm: Merujuk kepada laporan kewangan 1992, pegawai RCI meminta Anwar mengesahkan jika laporan itu dibentangkan kepada Kabinet. Anwar berkata "Ya".
Anwar berkata beliau sedar tentang "kerugian besar" sebelum membentangkan laporan itu.
"Zain (ketua setiausaha perbendaharaan Zain Azraai Zainal Abidin) berkata terdapat dagangan forex di BNM."
Tetapi gabenor berkata ia untuk melindungi ringgit.
2.25pm: Anwar memberitahu panel yang beberapa bulan kemudian, beliau menerima maklumat berbeza daripada rakan-rakannya di Zurich. Dan ketika di Hong Kong, beliau diserang dan ditanya oleh banyak pihak mengenai kerugian di bank pusat.
"Sudah tentu, saya menafikan. Saya membawa kes itu kepada (gabenor) Jaffar (Hussein) dan beliau memberitahu saya angka itu sangat besar."
Bagaimanapun, gabenor tidak fikir jumlah itu akan menyebabkan sebarang masalah kewangan.
Pegawai pengendali kemudian bertanya kepada Anwar tentang laporan tahunan.
"Laporan kewangan 1992 - adakah anda terlibat dalam penyediaan laporan kewangan BNM untuk tahun 1992?"
Anwar: Menteri tidak terlibat. Tetapi saya terkejut apabila KSP (ketua setiausaha perbendaharaan) memberi peringatan kita mungkin mengalami kerugian besar.
Terdapat pandangan daripada ketua audit negara yang kita menghadapi kerugian besar ... tetapi tiada laporan daripada gabenor.
Sepatutnya ada taklimat sebelum laporan itu dibentangkan. Saya bimbang dan marah kerana pihak perbendaharaan sudah dimaklumkan dan hanya KSP mengetahui dan seterusnya saya.
2.18pm: Pegawai yang menjalankan siasatan bertanya Anwar, "Semasa anda menjadi menteri kewangan, bilakah anda tahu tentang kerugian forex?"
Anwar: Sesiapa yang mengikuti perkembangan ekonomi di negara ini ... dan saya percaya Kabinet mengikuti media antarabangsa, yang mula mengkritik pentadbiran BNM pada 1980-an.
Terdapat taklimat oleh Adnan ... Mereka memberitahu saya untuk memberi perhatian kepada laporan negatif dan lembaga pengarah BNM.
Sebagai seorang menteri, saya boleh menghubungi gabenor dan mendapatkan penjelasan.
2:10pm: 14 pegawai penjara mengiringi Anwar ke mahkamah bagi menunggu sambungan pendengaran. Isterinya yang juga Presiden PKR, Dr Wan Azizah Wan Ismail turut hadir.
2:03pm: Mahkamah diberitahu berhenti 10 minnit bagi Anwar menunaikan solat.
2:00pm: Pendengaran disambung. Saksi keempat, Anwar Ibrahim, dipanggil untuk memberi keterangan.
12:06pm: Pegawai pengendali Saw Choo Book bertanya kepada Ahmad sama ada beliau pernah membincangkan punca kerugian forex dengan gabenor sebelumnya, Jaffar Hussein.
Ahmad: Saya boleh membuat spekulasi mengenai apa yang berlaku. Tetapi kami tidak langsung (membincangkan perkara itu).
12:28pm: Sesi berakhir dan akan disambung semula pada jam 2 petang.
12:00pm: Ahmad berkata dasar pengurusan rizab menyatakan "bank tidak akan terlibat dalam sebarang aktiviti yang berdasarkan semata-mata spekulatif, tetapi hanya berdasarkan pelaburan untuk melindungi nilai rizab dan mengoptimumkan pulangan bagi pelaburan".
Beliau berkata telah menghantar surat kepada Anwar bertarikh 8 Ogos 1994 yang mengandungi perkara berkaitan moral pegawai dan pengurusan rizab BNM.
"Saya tidak ingat jika saya menerima sebarang jawapan bertulis daripada Anwar bagi surat itu. Bagaimanapun, kenaikan bayaran dari segi gaji dan sumber manusia dilakukan pada BNM".
11:30am: Saksi ketiga, Ahmad Mohamad Don, bekas gabenor BNM memberikan keterangan. Ahmad berkata garis panduan dan operasi rizab luar Jabatan Perbankan ditubuhkan sejurus selepas pelantikannya sebagai gabenor.
"Saya tidak tahu sama ada terdapat dasar bertulis mengenai dagangan forex oleh BNM sebelum saya mengambil alih sebagai gabenor pada Mei 1994," katanya.
"Saya tidak ingat jika ada jawatankuasa ditubuhkan di BNM untuk memantau urusan forex sebelum saya mengambil alih sebagai gabenor."
10:21am: Saksi kedua Hadenan Abdul Jalil, bekas ketua audit negara dipanggil.
“Saya tidak pernah ada perbincangan peribadi dengan gabenor atau menteri kewangan pada masa itu berhubung kerugian forex dialami BNM, ketika saya berkhidmat sebagai setiausaha kewangan di jabatan kewangan,” kata Hedenan ketika membaca kenyataannya.
“Saya tidak berbincang dengan perdana menteri pada masa itu mengenai kerugian forex dialami BNM.”
10:00am: Azman sekali lagi menekankan pedagang hanya berurusan dengan ketua pedagang dan Nor Mohamed. Ketika pegawai pengendali K Pushpanathan bertanya pendapatnya mengenai kenyataan Nor Mohamed semalam yang pedagang hanya melaporkan kepada ketua pedagang dan bukan padanya, Azman menjawab, “Letak dia di sebelah saya”.
Pegawai pengendali Tajuddin Atan kemudian bertanya adakah sebarang usaha untuk melaporkan kerugian dalam urus niaga itu.
Azman: Kalau kami melaporkan, kami lapor kepada timbalan gabenor atau gabenor.
Tajuddin: Adakah itu budaya BNM di mana orang bertindak seperti itu? Adakah rasa takut menyebabkan anda di BNM tidak mahu keluar dari zon selesa anda?
Azman: Kami masih baru di bank pada masa itu, kami cuba yang terbaik dan berbangga dapat berkhidmat dengan bank itu.
Saifuddin: Kerugian BNM berlaku pada 1991 hingga 1993. Tiga tahun. Tidak ada periksa dan imbang untuk setiap tahun? Tidak akan ada kerugian pada 1992 dan 1993 jika pemeriksaan dilakukan pada 1991.
Azman: Tidak ada.
Ketika ahli panel Kamaludin Mohamad Said bertanya Azman berapa jumlah keseluruhan kerugian, beliau menjawab, “Saya boleh katakan kerugiannya besar.”
9:30am: Selepas enggan memberi anggaran nilai dagangan harian, pegawai pengendali Saifuddin Hashim Musaimi bertanya Azman adakah jumlah harian itu lebih AS$1 bilion, Azman menjawab “Ya”.
9.47am: Pegawai pengendali Saw Choo Boon bertanya Azman bagaimana nilai itu boleh naik kepada “jumlah yang besar seperti itu”.
Azman: Pada awalnya ia tidak besar. Makin lama ia makin besar. Kami tidak mendapat keuntungan.
Saw: Urus niaga BNM menarik perhatian ramai, ketika anda jadi pedagang dulu, ada anda terima kunjungan daripada individu penting seperti VIP atau PM?
Azman: Kami tidak bersosial. Saya tidak ingat ada kunjungan sesiapa.
9:00am: Persidangan mahkamah bermula.
9:05am: Saksi pertama Azman Mat Ali, bekas pengarah jabatan pengurusan mata wang asing dan operasi dipanggil. Katanya, beliau menerima arahan sama ada daripada ketua pedagang atau Nor Mohamed mengenai pembelian dan penjualan mata wang asing.
“Saya tidak ingat transaksi tertinggi dalam sehari, tetapi boleh mencapai hingga beberapa bilion dolar.
“Saya tidak berani buat pertukaran mata wang asing tanpa arahan ketua pedagang atau Nor Mohamed,” kata Azman, yang juga pedagang forex dari 1988 hingga 1998. – 7 September, 2017.
No comments:
Post a Comment